जता हेर्यो उता ढाकी, बसेका गौरीशंकर ।
गणेशलाई लिइ काखमा, सबैको मङ्गलै गर्छन् ॥ज॥
हर्ने गर्ने सबै भर्ने, उनै ईश्वर् प्रभू नै छन् ।
उनैको शर्णमा पर्दा माया जंजालमा तर्छन् ॥ज॥
सुन सुन भाइ हो- चारौ तर्फ भारी ।
पृथिविमा घेरियको समुन्द्रको पारी ॥
टापुहेरू युरोपमा१ नाना रितका छन् ।
आधा रुस यतातिर यसिया२ कहन्छन् ॥१॥
इनि दुवै देशमुनी, समुन्द्रको तल ।
अम्रिका छ युरोपले, भन्दछन् पाताल ॥
लेखियाको तिनै ठाउँ, सवै पृथ्विभर ।
डगमग सवैलाई, पार्यो थरहर ॥२॥
जलथल अन्तरिक्षबासीलाई जाहाँ ।
दु:ख दियो युरोपको, महाभारत ञाहाँ ॥
लड्न पुगे यसियाको, रूस हिन्दुस्थान ।
गोर्षा सर्कार् फौज पुग्यो, चिनिञा जात्-जापान ॥३॥
इनि पनि मद्दत दिइ लडे रूसतिर ।
सारा देस युरोपको, लड्न गयो हेर ॥
अम्रिकाले पछि लड्दा, सन्धि भो तयारी ।
जर्मन अष्ट्रियाले, सर्विया बिउ पारी ॥४॥
खल्ल बल्ल गरीदियो पृथ्विलाई भारी ।
इतिहास केही लेख्छु, लडाञी रस पारी ॥
भन्छु भाई सवाइमा, घोर युद्ध सुन ।
महाभारत्पछि यहि, ठुलो युद्ध गुन ॥५॥
नास्दै गयो तेसै देखी, देश हाम्रो देख ।
तस्तै भयो युरोप् भन्छन्, नेताहरू लेख ॥
राज गर्ने ठूलो सानू, इश्वरको खेलै ।
माथि तल पाङ्रा घुमे, झञि पार्छन् हेलै ॥६॥
ठूलो राज जर्मन, अष्ट्रियाको मेल ।
हरिलियो बगायर, मित्रमणडल् भेल ॥
महायुद्ध जर्मन धिराज्, कैशरले अनी ।
पैल्हे निहु खोजि लिइ, वोसनियामा पनि ॥७॥
उन्नाइससय चौध जुनको, अठ्ठाइसमाहा ।
प्रिनजेप नाम्को ताहाँ, विद्यार्थिले जाहाँ ॥
अष्ट्रियाको युवराजा, आर्चडिउक् फेरी ।
उनकि ता धर्मपत्नि, स्मेत दुवै गरी ॥८॥
सरजिविको गल्लीमा, लियो प्राण मारी ।
जर्मन अष्ट्रियाले, स्वहि आड्का पारी ॥
युरोपमा खुट्टा हाली, जमिन बढउन ।
इच्छा थियो अष्ट्रियाको पैल्हे देखि मन ॥९॥
सर्वियाको बलदेखी, रिस धेर क्रोध ।
खुव बढि मत्त थियो, दिलमा अबोध ॥
जर्मन पनि दिल महाँ, आर्लेण्ड लन्डन् ।
घरको जुद्धदेखि ताहाँ, गर्न कस्ले सक्छन् ॥१०॥
फ्रान्सदेखि ठूलो ता, आफैँ मानिकन ।
मौका यहि भनी सोच्यो, दलिमलि गर्न ॥
अष्ट्रिया हंगेरिले, सरवियामाहाँ ।
दुई दिनको म्याद दी, अड्का भेजो ताहाँ ॥११॥
नहुने कुराको ता, काटछाँट पारी ।
विन्ति गर्दा दियो जवाफ्, युद्ध गर्न भारी ॥
सानु राज सर्वियाको, आफ्नु जात रूसले ।
बचाउन खोजेथ्यो, त्योबेला जर्मन्ले ॥१२॥
काखिचेपि अष्ट्रियाको, मैले मद्दत दिन्छू ।
मित्रसित लड्नेलाई, भन्यो घुडा धस्छु ॥
टढ्यो जानि रुसले ता, लड्न झ्यालि पिट्यो ।
भुलमा पर्यो जर्मन फेर, घरको झगरा मिट्यो ॥१३॥
आर्लेण्ड लण्डनको, मिलाप भयो मिठो ।
तेसो हँदाखेरि ता, जर्मन भयो पिठो ॥
लिइ हेतु गरि हल्चल्, युवराज मार्नू ।
डेढ मैनापछि पर्यो, सबले दुख भोग्नू ॥१४॥
शस्त्र लिये सबै जाति, एक करोड् असि लाख ।
परस्पर मिलि कालै, युद्ध गर्न भये साख् ॥
करोडपति देवालिया, भोलिपल्टै अन्न ।
दोव्र भयो महगो, देस देस्मा सन्न ॥१५॥
शत्रु देस्मा जाने जती, सबै पासा परी ।
कष्ट पाये बहुत ताहाँ, फजियत गरी ॥
दुनियाँमा सूर्य सरी, फ्रान्सको सहर ।
साँझैमाहाँ बन्द दोकान, भयो अन्धकार ॥१६॥
छुट्टिमा बसेका मानिस्, हार्विच् सहर ।
झिकाइ लन्डन हुकुम भयो, सवै खालि गर ॥
शत्रु आउँदा हान्नुपर्छ, मैदान गर गर ।
भनी गर्दा भये मैदान, कस्तो पर्यो हेर ॥१७॥
बिग्रिगयो अन्त्यकालझैँ, छिनमा संसार् फेर ।
धन्जन् क्षति अनगिन्ति, राजाका कुमार ॥
विद्यार्थिले गोलि मार्नू, यहि भयो कारन् ।
सब राज मिलि लडे, देश भो संहारन् ॥१८॥
ह्वैन ह्वैन त्यति मात्रै, तिन भन्छु बात ।
अरू पनि थियो सुन, नास्यो सबै जात ॥
पैल्हे जर्मन रसियन्, टिउट्टन स्लेव ।
झग्रा दोश्रो फ्रान्सको, जर्मन लिइ जब ॥१९॥
एल्सस्लौरन दुख दियो, तेश्रो बात हेरी ।
वेलाइतको समुन्द्रको, राज हर्न फेरी ॥
ठूलो इच्छा जर्मनको, यहि मिलि गेर ।
मर्णान्तमा सबै पर्यो, सर्निवोस नेर ॥२०॥
अष्ट्रियाका भतिजा, युवराज हँगेरी ।
सहर् राम्रो बोसनिया, सबै रसले भरी ॥
कार्यकारन् शाहाज्यादा, हेर्न जाँदा खेरी ।
विरोध ह्रैछ सुन पैल्हा, प्राण गयो मारी ॥२१॥
अघि टर्कि वोसनिया, थेन राम्रो गरी ।
लिइ बेस अष्ट्रियाले, गर्दा उल्टो फेरी ॥
खुस थेन दुनिञा झन, षडयन्त्र भरी ।
चलाउने बन्दुक ता बारंबार गरी ॥२२॥
राजा फर्निनेन्ड अष्ट्रियाले, दबाउने परी ।
गरी देस बढाउनै सोच्थे सँधै भरी ॥
बुद्धिमान खूव थिये, युवराज ताहाँ ।
तिनका बाबा रुडेल्फ ता, सिकार्घर्मा जाहाँ ॥२३॥
प्राण् गयेको मिलिगये, थाहा भेन परी ।
इनि मरि फेर्डिनेन्ड आर्चडिउक् फेरी ॥
युवराज भये पछि, सामर्थ्य बढाई ।
अष्ट्रियाका नियम् तोडी, नीच कन्यालाई ॥२४॥
बोहमिञा वंशकि ता, काउन्टेस् सोफिको ।
राजा छोरी पद्वि दिइ, विह्या गरे उसको ॥
बुद्धि खुब हुँदा संगी, युवराजको जाहाँ ।
गादि भये युरोप मान्थे, कम्ति थिन ताहाँ ॥२५॥
कामकाज धेर थियो, नाम् मात्र हेर्नै ले ।
पुगे सरजीविमाहाँ, पहिले चित्रकारले ॥
बम् हान्यो उसको ता, भन्दछन् रोके हातले ।
राजकर्मचारि स्वागत, गर्न आये तिन्ले ॥२६॥
पर्दैन आदर्यै भो, भनी देखाइ ताहाँ ।
दौडथ्यो मोट विद्यार्थीले, छोड्ये फेर् बम् वाहाँ ॥
फुटेन बम् चाँडै बन्दुक, तिन फैर गरी ।
राजा कुमार रानीलाई प्राण लियो हरी ॥२७॥
जस्तो मिलाप्, उस्तै गये, सति सरि मरी ।
घातकिको खोज्न लागे, घुमि वरिपरी ॥
दुवै जना पकडिये, श्लाव जाति को हुन् ।
हैन भन्छन् दुवै जना, बात हेछ लौ कुन् ॥२८॥
भनी बात बुझ्दा बुझ्दा, षडयन्त्र ठह्यो झन् ।
तेहि बिउ आगो भइ, सल्की गयो रन्वन् ॥
सर्विया जातिको ता, मानिसले ताहाँ ।
युवराज मारि दियो, अष्ट्रिया को जाहाँ ॥२९॥
दुबै देस पैल्हे देखि, शत्रु हेर ताहाँ ।
उठि गयो कालो बादल् बेर लाग्थ्यो काहाँ ॥
रसिया र फ्रान्सदेखि, जर्मन् सधै डर्थ्यो ।
जर्मनको फौज देख्दै, रुस आँखा तर्थ्यो ॥३०॥
जर्मन र रूसियाले, झगडा हेतु ताहाँ ।
बालकन्मा पायेथ्ये, पैल्हे मन माहाँ ॥
टर्किलाई लगारेर, कुस्तुन्तुनिञा पार ।
त्यस्को जमिन् रूसियाले-स्लैव जाति द्वार ॥३१॥
बाँडि राज् राज् सानु गर्ने, मुख्य मन ताहाँ ।
अष्ट्रियाले मित्र जर्मन, गरि त्यो देस् माहाँ ॥
राज गर्ने मन हुदाँ, सधै भर वाहाँ ।
षडयन्त्र गुप्त कैल्हे, प्रकास् गर्थे ताहाँ ॥३२॥
युद्ध हुदाँ हुदाँ यस्तो, देख्नु पर्यो ञाहाँ ।
अष्ट्रियाको परोसीया, सर्विया माहाँ ॥
दुइसये वर्ष बिति गयो क्रिषक् बौरा ताहाँ ।
दुख दिँदा टर्किले, सारा सामुमाहाँ ॥३३॥
उठिलिये स्वाधिन् गर्न, विर् छन् गुणि अहो ।
बलग्रेड सर्वियाको, खराब भन्नु भुल् हो ॥
पाहाडी भये पनि, धेरै लडी मारी ।
आफ्नु काम साधि लिये, इमान्दार छन् भारी ॥३४॥
अष्ट्रियाले स्वप्ना देख्ने, सरा कृस्नसागर् ।
जिति राज गरूँ भन्थ्यो, सर्विये लालचि धेर् ॥
हर्जेगोविन् वोसनिया, स्लैवोनिञा फेरी ।
डाल्मेशिया नौविवाजार, मोन्टिनिग्रो घेरी ॥३५॥
भारी युरोप् दक्षिणमा, गर्ने मन्मा काज ।
प्रजा सुंगुर् गोठालो राज्, शक्तिसालि राज ॥
ठुला ठुला वात्साको, बिच्मा बसि आज ।
साहस् गरि स्वप्ना देख्थे, नमानेर लाज ॥३६॥
इ सबै कुरा हुन्, चालिस् वर्ष पैल्हे ।
लड्दै पर्दै दिन बित्यो जुग फिर्यो ऐल्हे ॥
पैल्हेको सबै संग्राम्, लेखिसाद्धे छैनन् ।
राज् जिउ नाशे हेतु, भन्छु स्वास्नि हुन्छन् ॥३७॥
सर्वियाको मिलन् राजा, लोकप्यारा जाहाँ ।
धेरै जिते युद्ध तिन्ले, स्वधिन् गरे वाहाँ ॥
पछि मिले अष्ट्रियामा छाडि रुसको सँग ।
गर्दा अनि विवाहा, रानि नेथलि सँग ॥३८॥
देखि प्रजा दुखि भइ, विन्ति गरे ताहाँ ।
नेथलीको मन थियो, रूसपट्टि माहाँ ॥
तेसो हुँदा घर झग्रा, बढ्यो दिन्-दिन् फेरी ।
सारा द्रोह हुन लाग्यो, सर्विया भरि हेरी ॥३९॥
दूनियाको मन बुझी, रानीलाई ताहाँ ।
फर्क पारी राजदेखि, छोरा लाई वाहाँ ॥
राज दिइ अलेक्जन्डर, छोरा आमा इनी ।
भेट्न हुन्न सहि गरि, हिँडे पेरिस तिनी ॥४०॥
तेह्र वर्ष उमेर्माहाँ, बाबु आमा छोडी ।
उपद्रवि देस्को राज् ता, गरे शत्रु तोडी ॥
फेरि आये बाबु आमा, तिन्का विह्या भारी ।
जर्मन कुमारि सङ्, भयो बात् तयारी ॥४१॥
अलेक्जन्डर् तर छोरा, विधुवा राम्रि नारी ।
डेगासित विह्या गर्यो, भइ रानि प्यारी ॥
चलाक् थिइ मध्यं कुलकी, भाइ कर्णेल पारी ।
बैनी छोरा राज हक्दार्, धर्म पुत्र गरी ॥४२॥
यस्तो हुनु फेरि ताहाँ, जर्मन कुमारी ।
विह्या गरि सविर्याको, राज गर्न भारी ॥
मन थियो विफल हुँदा, प्रजा दुखि सारा ।
घर्मा देखि अष्ट्रिया र , आयो रूस्को मारा ॥४३॥
गर्न लागे तल माथी, षडयंत्र ठूलो ।
लाउथ्यो उचेरा झन्, रूस भित्रि फूल्यो ॥
रूष्ट भइ अविसर् ता, जात नष्टकारू ।
राख्नु भन्दा बेस होला, राजा रानि मारूँ ॥४४॥
यसो भनि मतो मिलि, बन्दोबस्त भारी ।
आधारातको वखत् हाँकि, फौज सल्हाकारी ॥
बढि पुगि दर्वारमाहाँ मार्दै घुस्यो ताहाँ ।
आवाज् सुने बन्दुकको, धेरै आये वाहाँ ॥४५॥
राजा रानि लुके गुप्ती, भडार भित्ता जाहाँ ।
फौज आई खोपिमाहाँ, नदेखेर ताहाँ ॥
आश्चर्यले खोज्न लाग्यो, चोटा खोठानाहाँ ।
नपायेर फेरी फर्कि, खोपितिर ताहाँ ॥४६॥
हान्न लाग्यो भित्तामाहाँ, हाकिम् उही नारी ।
लागी गयो डेगालाई, माया लाग्दो गरी ॥
बोल्दा खेरि फेला पारे, मार्ने छैनौँ हरे ।
वाचा गराइ ढोका सारी, अनी देखा परे ॥४७॥
पछिबाट कार्य परे, दुवैलाई मारे ।
सारा देस युरोपले, इनको घृणा गरे ॥
राजाघरान् सर्वियाले, पिटर् राजा गरे ।
इन्ले पनि क्यै राज् गरी, छोरा राजा पारे ॥४८॥
काम्को नीम्ति भार सुम्पी, लडाञी पैल्हे माहाँ ।
यकान्तमा गइ बसी, ईश्वर् भजे ताहाँ ॥
अष्ट्रिया र रूसको, यस्तै प्रकार् ताहाँ ।
सर्वियाको नजिकको, जमीन् बिच माहाँ ॥४९॥
सिकार् गरि मृगसरी, मारि मारि ताहाँ ।
लुछाचुडी भइहन्थ्यो बारबार वाहाँ ॥
रूस र अष्ट्रियाका बिचमाहाँ बसी ।
सर्वियाले बढाउनु, ठुलो हो स्याबासी ॥५०॥
राजा पुत्रै मात्रै मार्ने, कारण् हुन्थ्यो काहाँ ।
सिद्धिन्न सबै लेखी, नाह्रबर्ष माहाँ ॥
पैल्हे पैल्हे देखिको ता, रिसलिइ राज ।
अघोर समग्राम गर्नालाई, उठे सारा आज ॥५१॥
उन्नाइस्सय चौधको, जुलाइ अठारौं दिन्।
बेलायत्का प्रजाले, पछितक् संझलान् ॥
किनभने यसै दिन, लड्ने कुराले ।
पञ्चम् जारज ता, अंग्रेज बाद्साले ॥५२॥
लडाञिका जहाज्हरू, जम्मा भये जती ।
तेसै दिन जारजले, नजर् गरे तेती ॥
आधा जती तैपनी, आइपुगेनन् ।
दुइ सय बत्तिस देखी, तै कम् जम्मा थेनन् ॥५३॥
आयका जहाजका, काम् गर्नेहरू ।
सात हज्जार्देखि, बढ्तै थिये अरू ॥
उड्ने जहाज छन्, जेपलिन१ जहाँ ।
लडाउ जहाज ठूलो, ड्रेड्नाट२ नामका ताहाँ ॥५४॥
तेसै माहाँ तेह्र सये, पाँच इञ्च अनी ।
राखियेका तोपहरू, ठाउँठाउँ पनि ॥
माइन बिछ्याउने, पानीडुब्बि गरी ।
चालिस् माइल् लामु माहाँ, जहाजले भरी ॥५५॥
मानिस्हरू हेर्न लागे, कति ञाहाँ भनू ।
सकिन्न सबै त्यो ता, बर्णन गर्नु ॥
तेस् दिनको तयारी, धेर् ठूलो थियो ।
सर्कारको प्रतापले, झल्मल् गरि दियो ॥५६॥
थाहा थेन यक रत्ती, मानिसहरूमाहाँ ।
जहाज् जाने सत्र दिन्मा, संग्राम् परि वाहाँ ॥
वर्णन् गरि साद्धे छैन, कुरा छोडु कती ।
तेस्कारण लेखछु, संक्षेपले जती ॥५७॥
यता हेर्यो उता हेर्यो, जहाज् जहाज ताहाँ ।
देखिइन्थ्यो फलामको, किल्ला सरि जाहाँ ॥
भित्र हेर्दा चिज सबै, महजुद वाहाँ ।
देख्दा नञा छक्क हुन्थे, वेहोसमा ताहाँ ॥५८॥
पानिको विचमाहाँ, रेल्सरि जान्थे ।
हेर्ने जति सबै ताहाँ, आश्चर्य भै भन्थे ॥
जुन वात्साधिराजको, यत्रो शक्ति होला ।
सनसार्मा ठुलो नाउँ, किन नहोला ॥५९॥
जल जहाज् कर्मचारी, ठूला दुबै छन् ।
विन्ष्टन चर्चिल् ता, पृन्सल विश् हुन् ॥
जुन दिन अष्ट्रियाले, सर्वियाको पास ।
पठायाको खबर् जम्मै, हे भाइ खास ॥६०॥
थाहा पाइ चर्चिलले, युद्ध पछि अनी ।
हुने देखि बात सबै, मन मन गुनी ॥
आफ्नू घर नोरफोल्क, देखि चाँडै ताहाँ ।
पुगिगये तिनि हेर, लन्डनमाहाँ ॥६१॥
जहाजको सबै ताहाँ, कर्मचारीलाइ ।
आधा रातको बीचमाहाँ, संचार पठाइ ॥
अब छुट्टि मिल्नेछैन, भाइ हेर जाने ।
छुट्टि मिलेपछि मिल्ला, दैबलाई माने ॥६२॥
आफ्नु- आफ्नु बन्दर्मा, गयेका जहाज ।
तार दिइ झिकाया, आउ सरकार् काज ॥
तार तार तार ता, तार्माथि तार ।
दिइ कैञौ घडिमा भैगो तयार ॥६३॥
उनन्तिस जुलाई, बुधको वार ।
जहाज चल्न लागे, शत्रु गर्न मार ॥
युद्ध थियो पूर्व दिशा, लड्न हिडे बीर ।
जानेहरू रक्षा हउन, भन्ने खातिर ॥६४॥
बस्ने मानिस् गर्न लागे, प्रार्थना इश्वर ।
हात जोरि शर्ण परि, भन्थे रक्षा गर ॥
जहाजको सेनापति, जान तिन्को नाम ।
“सरजौन” रसवर्थ “जेली” हुन काम ॥६५॥
कचालिस् वर्षसम्म, नाविक् जोद्धा थिये ।
युद्धैको बेला सर जोर्ज, कल्गन्को ठाम्मा गये ॥
तेसै बेला अदल्बदल्, पर्यो कोहि हुन ।
नाउँ लेखि तेस्ताको, साद्धै छैन गुन ॥६६॥
सेनापति पैला किचनर्, रुस जाँदा डुब्छन् ।
ठुला मंत्रि लार्ड जार्ज, सबै कामका हुन् ॥
भारत् मंत्रि मान्टेगू ता, यस्तै अरु जहाँ ।
चार तारिख अगस्तको, रात्रि आधामाहाँ ॥६७॥
जर्मनले पठायो, युद्धको खबर ।
गुप्त रुप सेना जम्बा, हुदै थियोन तर ॥
नञा जल सेनापति, जेलेको नाम्मा ।
पत्र गयो बात्साको, युद्धको काम्मा ॥६८॥
जाति बढाइ राखिलिने, गंभिरको मेला ।
परिगयो समये ता, अन्तको बेला ॥
ऐल्हे नञा हुनुभयो, सेनापति ञहाँ ।
तपाञी र पछिका, जो अविसरमाहाँ ॥६९॥
पठाइ मँ सुचना, पूर्ण आस गरी ।
विश्वास गर्छु, बृटेनको, गौरव भरी ॥
छैन नाम फाल्नु हुने, सबै राख्न होला ।
जय जय जय ता, हाम्रो गर्नुहोला ॥७०॥
जेलेकोले यस्को यस्तो, उत्तर पठाई ।
म स्मेत मेरा साथी, अविसर भाई ॥
विश्वास गर्नोस् सब हामी, गौरव थाम्न ।
नाम् राख्छौ बृटेनको, दिइ भने प्राण ॥७१॥
यस्तो भन्ने कर्मचारी, फेरी सुचिमाहाँ ।
बल ढेर कम्ति छैनन्, हाम्रो सर्कार ञाहाँ ॥
पैल्हेदेखि बलवान, जर्मन थियो काहाँ ।
हाम्रो र जर्मनको, संख्या लेख्छु ञाहाँ ॥७२॥
सूचि
विवरण हाम्रो सरकार - जर्मनि
जङ्गी जहाज नयाँ २२ १३
पुराना २८ २०
वेट्ल क्रूजर ९ ४
लाइट ७२ ३९
डेस्ट्रायर (नास गर्ने ज) २१८ १४८
टारपेडो वोट ७० ४७
पनडुब्बी (सव मेरिन) ७६ २७
हेर्न भयो जलमाहाँ, बल हाम्रो धेर ।
पैल्हे पैदल् सारा राज् ता, रुस हाम्रो फेर ॥
अष्ट्रियाले दियाको, सरविया पास ।
देखि युद्ध समचार्को, भये सब् त्रास ॥७३॥
धेर् दिन् देखि युरोपमा, महाभारत् हुने ।
भन्दै थिए त्यसै दिन्मा, निश्चय हुने गुने ॥
अष्ट्रियाको खवर ता, जर्मन तयारी ।
देखि लिई युद्ध हुने, संसार संहारी ॥७४॥
शुक्रबार यकसित, जुलाईको दिन ।
ठाम् ठाम्को सुनि हाल हाहाकार हुन ॥
लागि गयो सारा लन्डन, मानिसमाहाँ ।
विश्वास् उठिगयो हेर, बंक दर जाहाँ ॥७५॥
सयकडा चार्देखि, आठ पुगि गयो ।
भोलिपल्ट बाढि झै,यक्दम् दस भयो ॥
ठिक नभै छैन खुल्ने, भनकन ताहाँ ।
निटिस टाँसियो, बंन्द ढोकामाहाँ ॥७६॥
तेसै बेला सर्कारिया, मंत्रीले ताहाँ ।
सभागरि बंक फेरी, महाजनमाहाँ ॥
समझाये यस्तो बेला, ऐल्हे छैन ञाहाँ ।
यस्तो गरे खराब् होला, गर्नुछैन जाहाँ ॥७७॥
परी गयो भने त्यस्तो, सर्कार ञाहाँ ।
लगाउला धनको, मद्दतमाहाँ ॥
सुनि यस्तो तैपनि, वेवकुफ फेरी ।
ठुलै लाई केहि चिनता, भयो बखत हेरी ॥७८॥
अव हुन्न जमानत, हाहा कोहि ञाहाँ ।
दुर्लभ होला धनको, वस्तु भाउमाहाँ ॥
बढी जाला दर भाउ, निकरी अनी ।
मुस्किल होला भनी धेरै, स्वप्ना देख्थे पनी ॥७९॥
छिन्छिन्माहाँ अकवार्को, खबर् हेरि हेरि ।
कैल्है हुन्थे खुसमाहाँ आइ बादल् घेरी ॥
चन्केको बिजुलीता, आइ बतास् फेरी ।
गड्बड् भइ जान्थ्यो सारा, नगरेर देरी ॥८०॥
जर्मन् ता गइगयो, रसियनतिर ।
अब आउँछ फ्रान्समा, सुनि यस्तो विर ॥
हाहाकार शब्दले आकास् ढाकिदियो ।
महाभारत् गर्नलाई कम्बर, कसि लियो ॥८१॥
दुई अगस्त हेर, रविवारमाहाँ ।
बन्द हुने अकवार, दैनिक ताहाँ ॥
निकल्यो भाइ आश्चर्य, ञहाँ देखि कति ।
हुन लाग्यो ठूलो युद्ध, सूचना भो यति ॥८२॥
भेन झूठो दिलको ता, तेसै दिनमाहाँ ।
तोप बन्दुक् बम्बम् गर्दै, उठी बादल ताहाँ ॥
चम्काइ बिजुलीझै, जर्मन् तर्वार जाहाँ ।
गरि पूजा कालि गणेश, रक्तबृष्टिमाहाँ ॥८३॥
लकजमबर्गको, निस्पक्षता फोरी ।
तोड्न खोज्छ बेल्जियम् जर्मनले घेरी ॥
यस्तो सुनि खबर ता, मानिसहरू फेरी ।
बृटिसराज्को काम् गर्ने, ठुलो अधिकारी ॥ ८४॥
आसक्विथको मुखमाहाँ, ताकि ताकि हेरी ।
भनेको सुन्नालाई इच्छा, गर्दा खेरी ॥
सुने मन्त्री जवाफ् ताहाँ फ्रान्स बेल्जियम तरी ।
आइलागे जर्मन्हरू सागरवाटोगरी ॥८५॥
अंग्रेजले राजनीति, छोड्नेछैन कैल्हे ।
जर्मनसित युद्ध हाम्रो, हुन्छ निश्चे ऐल्हे ॥
फ्रान्स र बेल्जियम राज्को, स्वाधिन बचाउँला ।
जर्मन् जिति नाऊँ किर्ति, भने चलाउँला ॥८६॥
तेसै बिच्मा फेरि ताहाँ, एडवर्ड ग्रेले ।
भन्न लागे निपटारा, गर्नुपर्छ ऐल्हे ॥
सब राज जम्मा गरी, सभा गरूँ पैल्हे ।
भनीगरे अरूले ता, जर्मन मान्थ्यो कैल्हे ॥८७॥
आर्लेन्ड आइरिस्को, राजभक्ति फेरी ।
रेडमन्ड खुस हुने, भने बयान् गरी ॥
विदेशीको सङ् लड्दा, परस्पर काम ।
यकजिउ नगरे ता, जाला नाम ठाम ॥८८॥
घर झाग्रा घर् नराखी, ऐल्हे रिस् गरेता ।
भाइ फुटे गवार् लुट्ला, भने तिनिले ता ॥
अष्ट्रियाले सर्वियामा, नेशलिष्ट पेरी ।
डबलीन पुलिस्को मारकाट्को परी ॥८९॥
थियो लेखिसकेकोले, नाचि नाचि हेरी ।
खुश हुन्थे शत्रूहरू, युद्ध गरी मरी ॥
आफ्नै घर्मा नाशि जाउन्, बढदै जाछोस् पनी ।
रमाउथे जर्मन्हरु, अग्रेज् बिग्रोस् भनी ॥९०॥
तेस्तै थियो दशा तर, रेडमन्डको ता ।
बचनले गरिदियो, जादुसरि त्यो ता ॥
जर्मनको ठूला आशा, मट्टि मिलि गयो ।
लन्डन् र आर्लन्ड नङ् मासु भयो ॥९१॥
अंग्रेजका पतिहास्मा सुनाअक्षर् माहाँ ।
लेखि बात आदर् गर्छन्, पछितक ताहाँ ॥
यस्तो सुन्दा देखि लिँदा, सब जाना हाम्रो ।
बेस भयो भनी ताहाँ, बसिगये राम्रो ॥९२॥
यति मात्र होइन सुन, हुकुम भयो जारी ।
युद्ध जारी भएसम्म, कोही कर्जदारी ॥
तङ् गरि लिन हुन्न, महाजन भारी ।
अन्न बोक्ने जहाज काम्, हात् लिये सर्कारी ॥९३॥
ठाउँ ठाउँ बंकहरू, खुलि गो तयारी ।
सयेकडा दशदर, पाँच् भो पैल्हे सरी ॥
साधारण मानिस् पनि, अब बुझे परी ।
पैल्हे पटक् अन्न किनि, राख्ने सब धरी ॥९४॥
झन् लालचि माहाँजन्ले, लेथ्यो घरभरी ।
भाउ यकनाश भयो, बसे शोक गरी ॥
तर खाने कुरा जती, मान्छे पिच्छे जान ।
तौलिदिन्थे पछि झन् कम्, परिगयो खान ॥९५॥
फाल्तु खर्च यकदम, घटाइ दिये ताहाँ ।
ठुलो भयो बनदोबस्त, कति भनु ञहाँ ॥
पैल्हे थाहा भये वाँहाँ, यति हुन्थ्यो काहाँ ।
खुस भये बन्दोवस्त देखी सर्कार्माहाँ ॥९६॥
उन्नाइस सये चौधको, अगस्त चार जाहाँ ।
ख्याल राख्छ पछि तक, जर्मन् सर्कार्माहाँ ॥
यस्तो दिये खवर ता, आधा रातभर ।
निस्पक्ष बिलजियम्को राख्ने कुरा गर ॥९७॥
पैल्हे सन्धि अनुसार्को, सहि छाप गरे माहाँ ।
राम्रो जवाफ् नमिले, हामिहरू काहाँ ॥
बेल्जिम् रक्षा गर्छौ भन्दा, आधा रातमाहाँ ।
कैल्हे मिल्थ्यो आयो जवाफ्, युद्ध जारि ताहाँ ॥९८॥
सानु राज रक्षा गर्न, कम्बर् कसिगयो ।
गरि न्याय जङ्मा उठी, लण्डन तेज भयो ॥
सत्य बात लुक्दैन, संसारमा कति ।
जानि लिये द्वेष अब, सबै खुल्यो गति ॥९९॥
कुटनीती सुन ञाहाँ, जर्मन् राजा मात्र ।
तेइस् जुलाई घुमिपुगे, अष्ट्रिया जंगलभित्र ।
तेसै दिन अष्ट्रियाले, मौका जानि मंत्र ।
पेश गर्यो कैसरमा, सर्वियाको तन्त्र ॥१००॥
अष्ट्रिया उपरको, हेर षडयन्त्र ।
हत्याकारी सर्वियाले, अठचालिस् घण्टाभित्र ॥
ठिक गर्न नसके ता, हौला अधिन् नत्र ।
युद्ध गर कित हाम्रो, पर्नु परतन्त्र ॥१०१॥
यस्तो सुनि सर्वियाले, रूससित सोधी ।
दियो जवाफ् मान्थ्यो काहाँ, पचिस् जुलाई क्रोधी ॥
युद्ध गर्ने डुगडुगी, पुग्यो राजभरी ।
जर्मन र अष्ट्रिया सङ् अंग्रेज तेस घरी ॥१०२॥
मन थिएन युद्ध गर्ने, युरोपको क्रान्ति ।
जाने बुझि राज राज्मा लेखे गर्न शान्त ॥
फ्रान्स र इटालिले मान्यो लेखेकोता ।
जर्मन् बोल्यो तर साँचो, कुटनीतिले ता ॥१०३॥
सर्विया र अष्ट्रियाले, आफै लेख्दैछन् ।
हामि बिच जाने ऐल्हे, काम केहि छैनन् ॥
अनी रूस मंन्त्रिले, यस्तो लेखे विठ्ठी ।
अष्ट्रियाले सर्वियाको, सिमा नाघे पिटी ॥१०४॥
उठ्छ रूस उसै घडी, दाँत किटिकिटि ।
रूस लड्छ भन्ने यस्तो, अष्ट्रियाको कत्ति ॥
मन्मा थेन मिलिगयो, सबै बात मट्टि ।
धेरै खोज्थे सान्ति गर्न, युद्ध गर्ने पट्टि ॥१०५॥
मौका हेरी चाँडो तयार, गर्थ्ये देश भरी ।
जुलाई एकतिस् अष्ट्रियाले, रूसमा आँखा तरी ॥
दियो अन्तिम् समाचार, कम के झन् रूस ।
स्वे दिन् लडे दुवै साँझमा, पार्छौ भनि भूस ॥१०६॥
हात्मा लिइ बन्दुक ता शत्रु पारे ध्वस्त ।
उत्निखेर सूर्यनारान्, हुनु भो अस्त ॥
हाहा आयो कालरात्री, केको मानुन् कष्ट ।
दुवै थर्का पृथिविमा, बसे रण मस्त ॥१०७॥
जर्मनीले भोलिपल्टै, फ्रान्स तिर फेरी ।
धावागर्यो चारौतर्फ, सकेसम्म घेरी ॥
तर्वार्को झिलीमिलि, तोपबन्दुक् ढाङ्ढुङ् ।
शिरमा ताकि बन्दुक् मारी, तर्वारले छ्याङ्छुङ् ॥१०८॥
घुमि घुमि काट्न लागे, शत्रु मार्दै रङ्दङ ।
हान हान काट मार, छैन माया हो जङ् ॥
भन्दै मारि सनमुख्मा, मुलासरि जाहाँ ।
काटि काटि भुमि जिति, विरहेरू ताहाँ ॥१०९॥
बढ्न लागे मुख ताहाँ, झन् चमाचम ।
हुन लाग्यो फ्रान्समाहाँ, पृथ्वि दमादम ॥
तेस बेला लन्डनको, हुन्थ्यो मन् दे संधी ।
सभा गरि यडवर्ड ग्रेले, भने मन् दी ॥११०॥
रूस्को बाल्कन् अष्ट्रिया वा सर्विया लेवोस् फेरी ।
फ्रान्सलाई मद्दत दिनु, कर छैन हेरी ॥
रहुँ भने जर्मनको, फ्रान्स पासा परी ।
चरी झञी पारिलेले अधिनमा गरी ॥१११॥
स्वाधिन् जाने अरूको, हेर्नु छैन ञाहाँ ।
यस्तो सुन्दा निश्चै गरी, मन्त्री जर्मन्तहाँ ॥
डाक्टर वेथ मन्ले, भने रूस क्रुद्ध ।
अष्ट्रियामा चढे देखी, होला घोर युद्ध ॥११२॥
शान्ति खोज्छू तर जाहाँ, अष्ट्रिया बिचमाहाँ ।
युद्ध छिडिगये देखी, जर्मन् देश ञाहाँ ॥
मदत् दिन्छ अट्रियाको, दिलोजान देखी ।
लन्डन् हर्न दिनेछैन, फ्रान्सको सेखी ॥११३॥
यस्तो जानि तर भन्छू, लन्डन राज सित ।
छिश्वासको निम्तिमा, फ्रान्स भीत्र जित ॥
भुमि जर्मन लिनेछैन निस्पक्ष बृटेन ।
बस भन्छु फ्रान्सको ता, उपनिवेस कन ॥११४॥
यसै होला ऐल्हे भनी, भन्न सकदिन ।
यस्तो सुनि सर ग्रेले, उपनिवेस हिन ॥
फ्रान्स साह्रै सानु भइ, भने दिन दिन ।
ठूलो माहान् राजहोला, तिम्रो अधिन ॥११५॥
मंजुर् छैन बात यस्तो, कंबर कसी ।
स्वतन्त्र राख्छौँ फ्रान्सको, घुडा धसिधसि ॥
यस्तो सुन्दा ताहाँ फेरी, जर्मनले कसी ।
बेल्जिम्सित बाटो माग्यो, देउ खुस्भै बसी ॥११६॥
यदि बाटो नदियेता, जान्छौँ राज नासी ।
यस्तो सुनि लन्डन्ले बेलजिमवासी ॥
रक्षा गर्ने कडा कुरा, जर्मनराज काहाँ ।
लेखे तर मान्थ्यो कैल्हे, चार् अगस्त जाहाँ ॥११७॥
यघार बजे रातिमा, जर्मन लन्डन्माहाँ ।
ठुलो युद्ध घोसना, भइगयो ताहाँ ॥
अब मार्छौ अब काट्छौ, शत्रु भन्दै विर ।
जानलाई तम्सियो, हेर हाम्रोतिर ॥११८॥
पछि भने बढ्दै गये, पैल्हे बेल्जियम् लन्डन ।
फ्रान्स र रूस पछि, गोर्खा र हिन्दूस्थान् ॥
शत्रुदेशतिर जर्मन, अष्ट्रिया र टर्कि ।
हिड्यो पछि बेल्गेरिया, चाँडै गोडा मर्कि ॥११९॥
लनडन्तिर पछिसम्म, णये यक्काइस् राजन् ।
नाउँ लेखुँ कति ऐल्हे, आफ्नू देशको चलन् ॥
ठाउँ ठाउँ इश्वरको, पुकार स्मरन ।
सहर् भरि मंगल् पारी मधुर स्वरले भजन् ॥१२०॥
गर्दै निक्ल्यो रणबाजा, विरहिले भरी ।
हिडिगयो फउज ता, सबै देखा परी ॥
बाबु भाइ प्राणप्रिया, आँसु पुछि पछि ।
हेर्न लागे आफ्ना सबै, इश्वर इच्छा पछि ॥१२१॥
सकदिन बर्णन् गर्नु, मुटु गाँठो परी ।
बस्नेको ता निस्केन, बोलि कस्तै गरी ॥
जाने भने जाउ जाउ, जाउ भन्दै फेरी ।
क्यै मलिन् खिसिक्क, हाँसि मुख हेरी ॥१२२॥
राखि आउँला नाम किता स्वर्ग सिधारी ।
जान्छौँ भनी हिडे सबै, मुटु छियो पारी ॥
झंकन्छ रणबाजा, सुर दिइ कत्ती ।
जाने भने गइगये माया छैन रती ॥१२३॥
बस्ने भने रून लागे, जाने रणमत्त ।
भन्दै हिडे शत्रुको ता, राख्ने छैनौ सत्त ॥
बन्दुक तोप गर्जाइ, शत्रु मुटुमाहाँ ।
बाधा पारी विजुलि झैँ, तर्वार् झल्काइ जाहाँ ॥१२४॥
खूब ठुलो शब्द गरी, पैल्हे बेल्जिम्माहाँ ।
हान्न लाग्यो जर्मनले, चालीस् माइल ताहाँ ॥
जाने तोप हानि किल्ला, सहर् बिचमाहाँ ।
ध्वस्त गर्दै बेल्जिम्वासी, निस्क निस्क जाहाँ ॥१२५॥
ऐल्हे तोप गोलाको, वृष्टि पारि ञाहाँ ।
सहर ध्वस्त पार्छौ भनी, निकालेर वाहाँ ॥
मैदानसरी गइ भिडे, शत्रु भुस गन्दै ।
काट्नै लागे मार्न कागे दुइ तर्फ तान्दै ॥१२७॥
विरहेरू घुमि घुमि तर्वारले हान्दै ।
धेर मान्छे मारे थुप्रो, साद्धे छैन गन्दै ॥
शिर छैन हार छैन, खुट्टा छैन ढाडै ।
रगतको भल बह्यो, नदि जस्तो हुदै ॥१२८॥
नाउँ राखि शत्रु मारे, नोक्सान् धेर पार्दै ।
यस्तो रित्ले दिनराती, सातदिन लड्दै ॥
आखिरमा शत्रुको ता, धेर बल बिचार्दै ।
छोडिदियो लागेन क्यै, किल्ला शत्रु फोर्दै ॥१२९॥
तोप हानी गडाङ्गुडुङ्, वज्रसरी पार्दै ।
भित्र पस्यो बेलजियम्को, लुटमार गर्दै ॥
फेरी भाइ पृथविमा, हुने मोटर्सरी ।
आकासमा विमान् भई, जाने बेस गरी ॥१३०॥
समुद्रमा जहाज्सरी लड्ने, जन् संहारी ।
तिनै काम यौटै दिन, पारेका तयारी ॥
तेसैमाहाँ चढि जर्मन, सहरमाथि घेरी ।
बम्को वर्षा गर्न लाग्यो, नगरेर देरी ॥१३१॥
मान्छे प्राण लिइ भागे, सहर् खालि गरी ।
बेल्जिम्को नाना रितले, साह्रै ध्वस्त पारी ॥
आफ्नु हाकिम् राख्दै गयो, जितेको ठाम्भरी ।
बेल्जिम्लाई हुनु भाइ हेर पैल्हेसरी ॥१३२॥
सय बर्ष लाग्ला भन्छन, नाश भो बेसरी ।
राइ पर्वत् पर्वत् राइ गर्ने उनै हरी ॥
जो जो निस्क्यो आश्चर्यको शस्त्र अस्त्र फेरी ।
नाम् काम तेसकोता वर्णन् सबै हेर ॥१३३॥
रूस फ्रान्स देसमाहाँ, ठूलो गरि भिर ।
अब हुन्छ घोर संग्राम, दोश्र खण्डतिर ॥
अब हामीहरू पनी, गर्ने यो संसार ।
बाबू आमा गर्ने भर्ने, पारने संहार ॥१३४॥
संझु इश्वर् सुस्तायर, भजुँ शर्ण परी ।
पछि सुनु भनुला, भूभारको परी ॥१३५॥
पं नरेन्द्रनाथ कृत युरोपीय महाभारत
युद्ध आदिकारण वर्णन सहित बेलजियम् ध्वस्त
॥प्रथम खण्ड समाप्त ॥
